Czym są prawa człowieka?
Prawa człowieka przynależą wszystkim ludziom.
Prawa człowieka to podstawowe normy, które przysługują wszystkim w takim samym stopniu. Prawa człowieka regulują stosunki społeczne między obywatelami, jak również ich relacje z państwem i zobowiązania, jakie państwo ma wobec nich.
Prawa człowieka nakładają na państwo pewne zobowiązania wobec obywateli, a także chronią obywateli przed niepożądanymi działaniami ze strony państwa. Na każdej jednostce spoczywają także pewne obowiązki: korzystając ze swoich praw człowieka należy szanować prawa innych. Żaden rząd, grupa czy osoba nie ma prawa robić niczego, co narusza prawa innych osób.
Uniwersalność i niezbywalność
Prawa człowieka są uniwersalne i niezbywalne. Oznacza to, że wszyscy ludzie na całym świecie mają do nich prawo, nikt nie może dobrowolnie z nich zrezygnować ani nikt nie może innym ich odebrać.
Niepodzielność
Prawa człowieka są niepodzielne. Niezależnie od tego, czy są to prawa obywatelskie, polityczne, ekonomiczne, społeczne czy kulturalne, wszystkie są nieodłącznie związane z godnością każdej osoby ludzkiej. W związku z tym wszystkie mają taki sam status jako prawa. Nie możemy mówić o prawach mniej istotnych. Nie istnieje hierarchia praw człowieka.
Współzależność praw
Realizacja jednego prawa często zależy, całkowicie lub częściowo, od realizacji innych. Przykładem jest realizacja prawa do zdrowia, która może zależeć od realizacji prawa do edukacji lub prawa do informacji.
Równość i niedyskryminacja
Wszystkie jednostki są równe jako istoty ludzkie i na mocy przyrodzonej godności każdej osoby ludzkiej. Wszystkim ludziom przysługują prawa człowieka, bez jakiejkolwiek dyskryminacji ze względu na rasę, kolor skóry, płeć, pochodzenie etniczne, wiek, język, religię, poglądy polityczne, pochodzenie narodowe lub społeczne, niepełnosprawność, status majątkowy.
Uczestnictwo i integracja
Wszyscy ludzie mają prawo do aktywnego, swobodnego i znaczącego uczestniczenia i wnoszenia swojego wkładu do rozwoju politycznego, społecznego, kulturalnego i gospodarczego kraju. Dzięki temu mogą także realizować podstawowe prawa człowieka.
Odpowiedzialność i praworządność
Państwa oraz inne podmioty odpowiedzialne za realizację praw muszą przestrzegać norm i standardów zawartych w dokumentach dotyczących praw człowieka. W przypadku gdy tego nie uczynią, poszkodowani obywatele są uprawnieni do wszczęcia postępowania i domagania się odpowiedniego zadośćuczynienienia przed właściwym sądem lub inną instytucją, zgodnie z zasadami i procedurami przewidzianymi przez prawo.
Opracowane na podstawie: Wstęp do podejścia opartego na prawach człowieka, UNICEF Finlandia, 2015 r.
