Wdrażanie i monitorowanie Konwencji o prawach dziecka
Przekształcenie zasad dotyczących praw dziecka w działanie i realny wpływ na sytuację dzieci.
Konwencja o prawach dziecka powinna być głównym punktem odniesienia i inspiracją dla wszystkich rządów w ich działaniach dotyczących dzieci. Ratyfikując Konwencję, państwa zobowiązują się do podjęcia "wszelkich odpowiednich środków legislacyjnych, administracyjnych i innych" w celu pełnej realizacji zawartych w niej praw.
Przełożenie zasad dotyczących praw dziecka na praktykę wymaga działania i zaangażowania rządów.
Głównym sposobem egzekwowania Konwencji jest stałe monitorowanie krajów sygnatariuszy przez niezależny zespół ekspertów zwany Komitetem Praw Dziecka ONZ. Rządy, które ratyfikują Konwencję lub jeden z jej Protokołów Fakultatywnych muszą złożyć sprawozdanie Komitetowi, który składa się z 18. ekspertów w dziedzinie praw dziecka z różnych krajów i systemów prawnych. Są oni nominowani i wybierani przez państwa strony, ale działają we własnym imieniu, a nie jako przedstawiciele swoich krajów.
Sprawozdania dla Komitetu nakreślają sytuację dzieci w kraju i wyjaśniają środki podjęte przez państwo w celu realizacji ich praw. Sprawozdania są przedkładane przez państwo w ciągu dwóch lat od ratyfikacji, a następnie regularnie co pięć lat. Komitet przyjął wytyczne wyszczególniające informacje, które państwa powinny podawać w swoich sprawozdaniach z realizacji działań.
Dokonując przeglądu sprawozdań państw, Komitet analizuje, w jakim stopniu rządy ustalają i spełniają standardy realizacji i ochrony praw dziecka określone w Konwencji lub Protokole Fakultatywnym. Wraz z regularnymi sprawozdaniami Komitet może zwrócić się o dodatkowe informacje lub sprawozdania uzupełniające.
W swoich przeglądach Komitet przedstawia poszczególnym państwom Zalecenia dotyczące wdrażania działań na rzecz pełniejszej implementacji Konwencji o prawach dziecka. Zalecenia te, zostaną poddane przeglądowi w następnym procesie sprawozdawczym danego państwa. Komitet wzywa wszystkie szczeble administracji rządowej, aby wykorzystywały Konwencję jako przewodnik w kształtowaniu polityki i prawodawstwa oraz do:
- opracowania kompleksowego krajowego programu na rzecz dzieci;
- stworzenia stałych organów lub mechanizmów koordynujących oraz monitorujących implementację Konwencji;
- zapewnienia pełnej zgodności całego prawodawstwa z Konwencją oraz, w stosownych przypadkach, z Protokołami Fakultatywnymi, poprzez włączenie odpowiednich przepisów do prawa krajowego lub zapewnienie, że mają one pierwszeństwo w przypadkach sprzeczności z ustawodawstwem krajowym;
- uwzględnienia dzieci w procesach opracowywania polityk rządowych poprzez wprowadzenie ewaluacji wpływu tych polityk na sytuację dzieci;
- analizy wydatków rządowych w celu określenia wysokości funduszy publicznych przeznaczonych na dzieci w celu efektywnego wykorzystania tych środków;
- zbieranie i wykorzystywania odpowiednich danych dotyczących dzieci w celu podjęcia adekwatnych działań na rzecz poprawy sytuacji dzieci;
- podnoszenia świadomości i rozpowszechniania informacji na temat Konwencji i Protokołów Fakultatywnych poprzez zapewnienie szkoleń dla wszystkich osób zaangażowanych w kształtowanie polityk rządu i pracujących z dziećmi lub dla dzieci;
- zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego - w tym samych dzieci - w proces wdrażania i podnoszenia świadomości w zakresie praw dziecka;
- utworzenia niezależnych biur krajowych - rzeczników praw obywatelskich, komisji, punktów kontaktowych w ramach krajowych instytucji zajmujących się prawami człowieka lub innych instytucji - w celu promowania i ochrony praw dziecka.
Państwa będące stronami Protokołów Fakultatywnych do Konwencji posiadają wiele takich samych wytycznych, jak również wymogi specyficzne dla poszczególnych Protokołów. I tak np. Protokół Fakultatywny w sprawie handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji i pornografii wymaga, aby państwa zapewniły wsparcie prawne oraz pomocowe dla pokrzywdzonych dzieci, oraz wzywa do współpracy międzynarodowej w celu zapobiegania tym nadużyciom i ich karania.
Zaangażowanie organizacji pozarządowych
Organizacje pozarządowe odgrywają istotną rolę w podnoszeniu świadomości społecznej na temat Konwencji o prawach dziecka oraz wspieraniu jej wdrażania. Konwencja uznaje ten wkład poprzez zaproszenie ich do udziału w procesie sprawozdawczości i monitorowania, co stanowi wyjątek wśród traktatów dotyczących praw człowieka. Wzywa się rządy do zaangażowania przedstawicieli wszystkich środowisk w przygotowanie sprawozdań. Niektóre kraje szeroko konsultują się z organizacjami pozarządowymi w procesie sprawozdawczym i włączają ich wkład do sprawozdań dla Komitetu, ale organizacje pozarządowe mają możliwość, samodzielnie bądź w koalicjach, przygotowania raportów alternatywnych do oficjalnych sprawozdań rządowych, które będą rozpatrywane przez Komitet.
Rola UNICEF w procesie monitorowania
Konwencja o prawach dziecka jest pierwszym traktatem o prawach człowieka, który przyznaje szczególną rolę w jego wdrażaniu wyspecjalizowanej agencji ONZ - UNICEF. Zgodnie z Konwencją UNICEF ma prawo uczestniczyć w procesie raportowania, być obecny w trakcie obrad, gdy Komitet dokonuje przeglądu działań podjętych przez rząd w danym kraju służących implementacji Konwencji. UNICEF może zostać również poproszony o wygłoszenie opinii eksperckiej, ale także o zaprezentowanie własnego raportu. Komitet może również zalecić rządowi danego państwa nawiązanie współpracy z UNICEF w kwestii wsparcia eksperckiego oraz technicznego we wdrażaniu zapisów Konwencji.
